KÜTÜPHANEDEKİ BEDEN

orhan asena

(7. ocak 1922, diyarbakır - 15 şubat 2001, ankara) türk oyun yazarı, şair, çocuk hastalıkları hekimi.

1950 sonrası türk tiyatrosunun en önemli yazarlarından birisidir daha çok tarihi konuları ele alan eserler vermiş, çok üretken bir oyun yazarı olan orhan asena, “türk tiyatrosunun shakespeare’i” olarak anılır.

1922’de diyarbakır’da dünyaya geldi. ilk ve orta öğrenimini diyarbakır’da tamamladı. çocuk yaşlarda şiir ve öykü yazmaya başladı. ilk tiyatro çalışmalarını lise yıllarında yaptı. istanbul üniversitesi tıp fakültesinden 1945'te mezun oldu. anadolu'da hekim ve hükûmet tabibi olarak görev yaptı. 1955'te çocuk hastalıkları uzmanı oldu. 12 mart muhtırası'ndan sonra almanya’ya yerleşmek zorunda kaldı, sekiz yıl almanya'da hekim olarak çalıştı, türkiye’ye döndükten sonra ankara’ya yerleşti, devlet tiyatroları genel müdürlüğü’nde edebî kurul üyesi ve başkanı olarak da görev yaptı.

yazın dünyasına şiir ve hikâye yazarak giren ve ilk şiirleri yaratış ve istanbul dergilerinde yayımlanan asena, zamanla oyun yazarlığına yöneldi. ilk oyunu "tanrılar ve insanlar - gılgamış", 1954-1955 tiyatro mevsiminde ankara devlet tiyatrosu’nda sahnelendi ve 1959'da da kitap olarak yayımlandı. 1960 yılında tdk tiyatro ödülünü alan bu yapıtı ingilizce, fransızca, almanca, ispanyolca, rusça, italyanca dillerine çevrilmiştir.

oyun yazarlığına devam eden asena, kırkı aşkın oyun yazdı ve oyunları tüm türkiye'deki sahnelerde oynandı. oyunlarından yaklaşık yarısı kitap olarak yayımlandı. eserlerinde başkaldırı teması ağır bastı. atçalı kel memet'in hayatını işlediği atçalı kel mehmet adlı oyunuyla trt'den 1970 yılında başarı ödülünü aldı. daha sonraları ise, ismet küntay tiyatro ödülü'nü, avni dilligil tiyatro ödülü'nü ve türkiye iş bankası büyük tiyatro ödülü'nü kazandı. tiyatro eleştirmenlerince "türk tiyatrosunun shakespeare'i" olarak tanımlanmıştır.

1998 yılında kültür bakanlığı tarafından "devlet sanatçısı" ünvânına lâyık görüldü. 2001 yılında ankara'da vefât eden yazar, cebeci asrî mezarlığında toprağa verildi.

2002’den itibaren diyarbakır’da, diyarbakır devlet tiyatrosu tarafından orhan asena anısına onun adını taşıyan "yerli oyunlar festivali" düzenlenmektedir.[4]

eserleri

oyunları

• korku (1956)
• tanrılar ve insanlar (1959): gılgameş'in halkını korumak için tanrılara meydan okuması, tanrılara eşit olmanın verdiği gurur anlatılır.
• hürrem sultan (1960)
• kocaoğlan (1962)
• yalan (1962)
• kapılar (1963)
• tohum ve toprak (1964): idealist bir devlet adamı olan alemdar mustafa paşa’yı konu edinir.
• gecenin sonu (1964)
• fadik kız (1968)
• simavnalı şeyh bedreddin: düşünceleri uğruna kurban olan mutasavvıf şeyh bedreddin’in trajedisini konu edinir.
• atçalı kel mehmet (1970): aydın ihtilaline önderlik eden atçalı kel mehmet’in dramını konu alır.
• 16 mart 1920 (1974)
• şili'de av (1975): şili devlet başkanı salvador allende'nin ölmesi ile sonuçlanan hükûmet darbesini sırasında dışardaki insan avından kaçan yedi gencin hesaplaşma, tartışma ve çatışmalarının öyküsüdür.
• ölü kentin nabzı (1978): şili’de 1977'de pinochet'in baskı rejimine olası bir direniş hareketini konu edinir.
• ali (1979): çocuk oyunu.
• ya devlet başa ya kuzgun leşe (1983): ı. süleyman'ın oğulları arasındaki taht kavgasını konu edinir.
• bir başkana ağıt: şili’de darbe gecesi başkanlık sarayı'nda devlet başkanı allende'nin yaşadığı gerilimli saatleri anlatır.
• yıldız yargılanması
• kanunî sultan süleyman dörtlemesi (ya da taht ve baht dörtlemesi)
• ilk yıllar - roksolan
• sığıntı
• toroslardan öteye
• seyitbaşı konağı
• ölümü yaşamak (1982)

şiir kitapları

• masal (1941)
• kıtkanaat (1957)

senaryo çalışmaları

• "kurtuluş savaşı’nda efeler
• aranan adam-içerdeki adam-dünya yurttaşı (nazım üçlemesi)
• gılgameş
• ya devlet başa, ya kuzgun leşe
• kurtlar kuşlar uyurken
• hünkar hacı bektaş veli
• fadik kız
• yörük elif